บทความโดย นพ. เอกราช อริยะชัยพาณิชย์

(ภาพสามารถคลิ๊กขยายใหญ่เพื่ออ่านรายละเอียด)

ภาวะหัวใจอ่อนแรง (ฮาร์ท-แฟ็ล-เลียร์ Heart failure) ภาวะหัวใจวาย หรือ ภาวะหัวใจล้มเหลว

เป็นความผิดปกติของหัวใจที่พบได้บ่อย โดยหัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดได้เพียงพอกับความต้องการของร่างกาย ผู้ป่วยจะมีอาการเหนื่อย หายใจลำบาก นอนราบไม่ได้ มีน้ำค้างในร่างกาย และมือเท้าบวม หลายๆครั้งต้องเข้านอนรักษาตัวในโรงพยาบาล ภาวะหัวใจอ่อนแรงนี้ บางครั้งเป็นรุนแรงจนถึงแก่ชีวิต การรักษาภาวะหัวใจอ่อนแรงประกอบด้วยหลายวิธีแล้วแต่ระดับความรุนแรงของโรค เริ่มตั้งแต่การปรับเปลี่ยนชีวิตประจำวัน การักษาด้วยยา การใส่เครื่องช่วยกระตุ้นหัวใจ จนไปถึงการปลูกถ่ายหัวใจ ในปัจจุบันได้มีการพัฒนาการรักษาใหม่ ที่สามารถทำให้ผู้ป่วยภาวะหัวใจอ่อนแรงขั้นสุดท้ายมีชีวิตอยู่ได้นานขึ้น และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น หนึ่งในนั้นก็คือ เครื่องช่วยการไหลเวียนของเลือด (“เวน-ทริ-คู-ล่าร์ แอส-สิสท์-เทด ดี-ไวส์”- ventricular assisted device หรือ “เครื่องแวด”-VAD) บางครั้งอาจจะเรียกว่าเครื่องพยุงหัวใจ หรือ หัวใจเทียม เพื่อให้เป็นการง่ายต่อการเรียกผู้เขียนขออนุญาตเรียกทับศัพท์ว่าเครื่องแวด-VAD

เครื่องช่วยการไหลเวียนของเลือด คืออะไร

ตรงตามตัว เครื่องช่วยการไหลเวียนของเลือดก็คือเครื่องมือที่ช่วยหัวใจสูบฉีดเลือด เพื่อให้เห็นภาพและเข้าใจง่าย ผู้เขียนขออนุญาตยกตัวอย่างเครื่องมือทางการแพทย์อื่นๆ ที่ผู้อ่านอาจคุ้นเคย เช่น “ไตเทียม" หรือการล้างไต ก็คืออุปกรณ์ที่ทำงานแทนไตในผู้ป่วยที่ไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย “เครื่องช่วยหายใจ” ก็เป็นอุปกรณ์ที่แพทย์เฉพาะทางโรคปอดใช้เพื่อพยุงการหายใจในขณะที่คนไข้หายใจไม่ไหว เมื่อถึงคราวที่หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดเพื่อไปเลี้ยงส่วนต่างๆของร่างกายได้เพียงพอ ในคนไข้ที่ภาวะหัวใจอ่อนแรงระยะสุดท้าย แพทย์เฉพาะทางโรคหัวใจอาจจะพิจารณาเพื่อใช้เครื่องช่วยการไหลเวียนของเลือด

ความสำเร็จของศูนย์โรคหัวใจ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ในการผ่าตัดใส่เครื่องแวด

ศูนย์โรคหัวใจโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์สามารถผ่าตัดใส่เครื่องแวด ฮาร์ท-แมท 2 – HeartMate II สำเร็จเดือนกุมภาพันธ์ 2557 โดย ศ. นพ. วิชัย เบญจชลมาศและผู้ช่วยผ่าตัด นพ.พัชร อ่องจริต โดยมีคณาจารย์อายุรแพทย์โรคหัวใจ (นพ. สราวุฒิ ศิวโมกษธรรม ผศ.พญ. ศริญญา ภูวนันท์ และ นพ. เอกราช อริยะชัยพาณิชย์) และพยาบาล ภาวิณี นาควิโรจน์ ร่วมดูแลผู้ป่วยก่อน ระหว่างและหลัง ผ่าตัดทำให้ประสบความสำเร็จในการรักษาเป็นอย่างดี หลังจากนั้นผ่าตัดผู้ป่วยรายที่สองสำเร็จเช่นกัน เครื่องรุ่นใหม่ชื่อ HeartMate III ในเดือน มิถุนายน 2559  และ ล่าสุดในเดือน มิถุนายน 2560 นี้ได้ผ่าตัดผู้ป่วยรายที่สามใส่เครื่อง HeartMate III นับเป็นสถาบันที่ใส่เครื่อง HeartMate มากที่สุดในประเทศไทย

เป็นโรคที่เกี่ยวเนื่องกับพันธุกรรม พบในเพศชายมากกว่าเพศหญิง โดยพบว่ากล้ามเนื้อหัวใจห้องซ้ายล่างมีความหนากว่าปกติโดยไม่มีสาเหตุแน่ชัด ถ้าตัดชิ้นเนื้อมาตรวจก็จะพบว่ากล้ามเนื้อหัวใจบริเวณนั้นหนาตัวขึ้นมา เซลกล้ามเนื้อเรียงตัวกันไม่เป็นระเบียบและมีพังผืดแทรกอยู่ทั่วๆไป

กล้ามเนื้อหัวใจที่หนา คือกล้ามเนื้อหัวใจของหัวใจห้องซ้ายล่าง โดยเฉพาะบริเวณที่เป็นผนังกั้นระหว่างหัวใจห้องซ้ายล่างและขวาล่าง (Interventricular septum) ซึ่งผนังหัวใจจะหนามากจนปิดกั้นการสูบฉีดของเลือดจากหัวใจห้องซ้ายล่างออกไปยังหลอดเลือดแดงใหญ่เอออร์ต้า (Hypertrophic Obstructive CardioMyopathy, HOCM) (ดังรูปที่ 1)

บทความโดย พ.ญ. ชญานุตม์ สุวรรณเพ็ญ

เครื่องกระตุกไฟฟ้าหัวใจอัตโนมัติชนิดถาวร (Automated Implantable Cardioverter-Defibrillator, AICD) เป็นอุปกรณ์ที่ฝังในร่างกายเพื่อตรวจจับสัญญาณไฟฟ้าในหัวใจตลอดเวลา และปล่อยไฟฟ้ารักษาในทันทีที่พบหัวใจห้องล่างเต้นเร็วผิดจังหวะชนิดอันตรายแก่ชิวิต (VT/VF) เพื่อทำให้หัวใจกลับมาเต้นเป็นจังหวะปกติ นอกจากนี้ยังสามารถกระตุ้นหัวใจในกรณีที่พบหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ ทั้งนี้เครื่องกระตุกไฟฟ้าหัวใจอัตโนมัติชนิดถาวรไม่มีผลต่อการบีบตัวของหัวใจหรือช่วยให้ภาวะหัวใจล้มเหลวดีขึ้น

แพทย์จะพิจารณาฝังเครื่องกระตุกไฟฟ้าหัวใจอัตโนมัติชนิดถาวรในผู้ป่วยที่มีประวัติรอดชีวิตจากหัวใจห้องล่างเต้นเร็วผิดจังหวะ(VT/VF) หรือผู้ที่กล้ามเนื้อหัวใจบีบตัวอ่อนมากแม้จะไม่เคยมีประวัติหัวใจห้องล่างเต้นเร็วผิดจังหวะก็ตามเพื่อเป็นการป้องกันไว้ก่อน

Brugada syndrome (BS) is an arrrhythmogenic disease characterized by a structurally normal heart and an increased risk of sudden cardiac death from ventricular fibrillation. BS is found worldwide but it is the most common cause of sudden cardiac death in young men in Thailand and other countries in Southeast Asia. The disease has been prevalent in Northeastern Thailand. Most victims were healthy young men who died unexpectedly at night. The automatic implantable cardioverter defibrillator (AICD) is currently the only proven treatment that can prevent sudden death. However, the device does not prevent but terminate the VF. (written by Buncha Sunsaneewitaykul, MD, MSc )

Chananya Chaiyaumporn, MD.

What is atrial fibrillation?

Atrial fibrillation (AF) is the most common sustained cardiac arrhythmia which causes a fast and erratic heartbeat. If you have AF

·         Your heart rate is usually a lot faster than normal.
·         Your heartbeat is irregular - that is, an abnormal heart rhythm (an arrhythmia).
·         The force of each heartbeat can vary in intensity.

What happens is that the normal controlling timer in the heart is overridden by many random electrical impulses that fire off from the heart muscle in the atria. The atria then fibrillate. This means that the atria only partially contract - but very rapidly. Only some of these impulses pass through to the ventricles in a haphazard way.